𝗔𝘂𝘁𝗵𝗲𝗻𝘁𝗶𝗰𝗶𝘁𝗲𝗶𝘁 𝘃𝘀 𝗮𝗮𝗻𝗽𝗮𝘀𝘀𝗶𝗻𝗴.

𝑅𝑢𝑖𝑚𝑡𝑒 𝑑𝑢𝑟𝑣𝑒𝑛 𝑐𝑟𝑒𝑒̈𝑟𝑒𝑛 𝑣𝑜𝑜𝑟 𝑎𝑢𝑡ℎ𝑒𝑛𝑡𝑖𝑐𝑖𝑡𝑒𝑖𝑡

Authenticiteit is een woord dat vaak valt in gesprekken over persoonlijke ontwikkeling, loopbaanbegeleiding en mentale gezondheid. We worden aangespoord om "gewoon jezelf te zijn", om trouw te blijven aan wie je bent, om je eigen waarden en normen te volgen. Maar hoe werkt dat in een maatschappij waarin ook sociaal aangepast gedrag wordt verwacht? Is er in Nederland daadwerkelijk ruimte voor authenticiteit, of is het een mooi ideaal dat in de praktijk knelt zodra het schuurt met de norm?

Op het werk hoor je regelmatig: "Blijf dicht bij jezelf" of "Verlies je authenticiteit niet." Tegelijkertijd bestaan er beoordelingsgesprekken, 360-graden feedbackrondes en gedragscompetentieprofielen waarin je geacht wordt jezelf aan te passen aan de bedrijfscultuur, teamdynamiek of klantrelatie. Je gedrag wordt geëvalueerd, bijgestuurd en soms zelfs gecorrigeerd.

 

Authenticiteit lijkt daarmee iets te worden dat vooral wenselijk is zolang het past binnen de heersende context. Zodra iemands gedrag afwijkt van de sociale norm — te direct, te stil, te intens, te afwijkend — roept dat frictie op. In die zin is authenticiteit niet altijd comfortabel of sociaal wenselijk. Het vraagt moed om in een omgeving met ongeschreven regels en sociale conventies toch trouw te blijven aan wie je bent.

De Nederlandse cultuur staat bekend als direct, nuchter en tolerant. Maar tegelijk bestaat er ook een sterke neiging tot groepsdenken, tot het zoeken van consensus, tot het aanpassen omwille van de harmonie. Dit uit zich niet alleen in de politiek of het onderwijs, maar ook op de werkvloer en in informele sociale structuren. Wie te veel afwijkt, wordt al snel als lastig, eigenaardig of moeilijk beschouwd.

Toch blijkt uit onderzoek van de Universiteit Leiden dat Nederlanders gemiddeld genomen iets bovengemiddeld sociaal mindful zijn: we houden over het algemeen redelijk goed rekening met anderen. Dit suggereert dat er in potentie ruimte is voor empathie en openheid, ook ten aanzien van mensen die zich anders gedragen. We zijn dus als bevolking relatief geneigd om aan een ander te denken en diens perspectief mee te nemen in ons handelen. Maar sociaal mindful zijn betekent niet automatisch dat er ook ruimte is voor authentiek gedrag dat wringt met groepsnormen. Het laat vooral zien dat we welwillend zijn, niet per se dat we alle vormen van anders-zijn makkelijk verdragen.

Dit roept de vraag op: kun je authentiek zijn én sociaal aangepast tegelijk? Moet je altijd kiezen, of is het een dans tussen trouw blijven aan jezelf en meebewegen met de omgeving?

Wie neurodivergent is, ervaart deze spanning vaak intens. Authenticiteit betekent voor hen vaak dat bepaalde sociale scripts niet vanzelfsprekend zijn, dat stiltes niet ongemakkelijk hoeven te zijn, of dat directheid een vorm van eerlijkheid is. Toch vraagt de omgeving vaak om iets anders — om sociale vaardigheden, empathisch vermogen, aanvoelen van context.

Ook voor neurotypische mensen geldt: het ideaal van authenticiteit raakt al snel aan grenzen. De opmerking "doe wat goed voelt" klinkt inspirerend, maar wat als het gedrag dat goed voelt niet past binnen de verwachtingen van je leidinggevende, je collega's of zelfs je vriendenkring? Wat als jouw authenticiteit zich uit in stilte, of juist in scherpe vragen, of in het kiezen voor rust boven ambitie?

De realiteit is dat we in veel contexten leren om onszelf in te perken, aan te passen, te spiegelen. We leren hoe we onszelf sociaal wenselijk presenteren, hoe we onze boodschap afstemmen op de ontvanger, hoe we ons gedragen in verschillende sociale rollen. Dit is niet negatief — het helpt samenleven en samenwerken — maar het maakt wel dat authenticiteit een complexe opgave wordt.

Misschien ligt de kracht in het erkennen van deze spanning. In het beseffen dat authentiek zijn niet hetzelfde is als altijd zeggen wat je denkt of altijd doen wat je voelt. Het is ook kunnen reflecteren op wanneer je jezelf kwijtraakt in het aanpassen, en wanneer je juist groeit door in verbinding te blijven met anderen. Authenticiteit is geen statisch kenmerk, maar een dynamische balans tussen trouw zijn aan jezelf en meebewegen met je omgeving.

De vraag is dus niet óf authenticiteit gewaardeerd wordt in onze maatschappij, maar wanneer, door wie, en onder welke voorwaarden. En of we ruimte durven creëren voor mensen die anders zijn — niet als token diversiteit, maar als volwaardige stemmen in het geheel.

Zo bekeken is authenticiteit geen eindpunt, maar een voortdurende onderhandeling. Tussen binnenwereld en buitenwereld, tussen eigenheid en aansluiting, tussen voelen en functioneren. En dat vraagt soms meer moed dan simpelweg jezelf zijn.